Süche ’melòn a la sò stagiòn

Süche ’melòn a la sò stagiòn

A santa Praséd, 21 de Lüj, ven bon ingürie e melòn. Rutunde, bišlunghe, striàde le mantuane, verde scüre quèle d’Fràra, prüfümade, dulse e saurìde quele cremunese. Ma, pena’l terén el se fèa sabiùš, nisüna batèva le noste quarantine, negre, rutunde e russe da spavent. A la Pesgunela i a metèvem šù nüm: fèvem le pröše an d’un met’r e vint cu le sò canaröle; quan i èru gnüde grose, ia girèvem per fài marüdà pulìto. I Catìn, secund la cioca e la pèl, i sernìvu quèle marüde. Le püsè bune i gnèvu da Mangialù e dal Guà de Gügnàn. Sum’nàde ai primi d’aprìl, i gnèvu bune per sant’Ana. A cà d’i campi gh’èr sübet prunti: pan e ingüria per done e fiöi; p’r i omi cundìda da’n para d’bicéri de quèl rus per vès en caš de tajà’l fen, perché, ‘pena l’ingüria, cu’na pisàda gh’èr bèle pü gnent. Quan al nonu i ghe devu poch e gnen d’i fašöi, l’era’l segnàl: el ciapèva’l só Pipo, la bareta cargàda de ogni gener, fašöi,süche, quarantine, redòn e pelicàn, an d’i plandòn d’le curt sut man, e’l ‘ndèva’n Veršé a Milàn. I partìu d’la Pesgunela a quat’r’ure de matìna, a seš ure i èru bèle a la Rampìna. Pipo’l fèva la strada per sò cünt; ch’i ani là gh’era’l tram e quan el rivèva’n mira’la porta saràda el se fermèva’n deperlü. Al dàsi a Ruguréd el tirèa’ndrén per el cuntròl d’le guardie, pö via bèl murgiüd fin a piasàl Curvét per el mercàd. “Riva’l Barba, riva’l Barba cul cavàl che sa la strada”… I fèvu a gara p’r i rampeghìn del nonu. Quan el gnèva’ndré, vèr el dubàs, parèa ch’i vedèu’l Signùr, cargàd ‘me l’èra de ogni ben di Diu: ingürie e süche ‘mericane grose ‘me le bumbe de’n qual an adré, brügne, piante’früti mai visti prima, grapéi d’üga grosa e dulsa. La mama la gh’à’mò le cartuline che rivèva da Milàn a nadàl per prenutà la sumensa d’i pelicàn del Gianda.
“ Tarcisio, per favore, tienimi 1,5 kg di semente dei tuoi fantastici meloni; un saluto a Pippo e alla famiglia”. Vurèva dì che tüti, grandi e picinìn i èru a bòt cu’i gandulìn d’i rampeghìn p’r un qual franchìn da scund nel burselìn, che’l finìva a la cašòta del Furmigòn ‘n s’la strada növa per Cavelsàn.
Ültim balüard d’la vita semplice, adré la riva del camp gh’era’na baraca de frasche cu’na tetòja rüšna, ‘na porta semper vèrta, quater taulìn cun le cadreghe dispre, trài ensema’la bèl e mèj, sü la tera gialda che fèva da paviment a la cašòta d’le “fete de lüna per un sold”, “Stèla Matutina”, Dinìn d’la gent de nüm. Süi tauli, tuàje de tela ceràda, bestajàde dai curtéi che ‘fundèvu la lama’n d’la pulpa rusa e sfraša d’l’ingüria, guarnìda da la rüsca bianca ch’la fèva vegn el mal de pansa. Là’n despàrt el müc d’le ingürie, lunghe, rutunde, bišlunghe, de tante prueniense.
Tajà l’ingüria l’era’n rito magich: l’ingüriè ‘l fèva’l tasél cantenda’n riturnél: “Son rutund e son no’l mund, son verd ma son no’n prà, son rus ma son no’l sangu, son aqua ma scuri no. Se mangia, se bev e se lava la facia, a fregamüšon. Chi son?” “Te sé l’ingüria!” El prim ch’èva rispòst el vensèva’l tasél, i olter i rüschèvu’l bianch fin a la scorsa…
Manchèa mai ‘n qual ansiàn, viandant o pescadù de sfroš; la sira rivèa’l šiu Gino cu la lucermonica’ tö ‘n’ingüriòta da spartì tra lur fiulòti, setàdi ai tauli scultà le nuità urmai pasàde, ’na qual stravacàda de quèi ch’i a cuntèu grose tame i as da pan, in cumpagnia de grì e de sigàle, de sami de sinsàle, nel menter gnèva l’ura da’ndà’ cubi, tirenda l’urinàl de pé del let. Sichè anca l’ingürièra l’era un ambient pien de ümanità, due al post del vin se’mbirlèva ‘na sigarèta o se’mpisèva’n meš tuscàn, in armunia cun la paš d’la campagna che la lüšìva de stèle trapuntàde sura tüs còs.
Alura i gh’èvu tüti l’ort, ma l’ingüria l’è delicàda, sichè ‘n pertüt gh’era gent che girèva cun cavài e baréte, cari e caréti cargàdi de’ngürie, melòn e süche. A Muntešlìn gnèva Gigi de san Carlu de Bortunogh, che’l gh’èva l’ingürièra dré Ada. A Cašàl gh’era’n piàsa’n sigiòn pien de ingürie e de giàs per tegni’n fresca, sichè quan la mama la ciamèva’l sò fiulìn, da stà de sura d’la piasa la dišèva: “ Burtuldìn, ‘n du sèt!?”, el Fenomeno’l rispundèva: “ Son dietro a ruscàre suta’l taul de Palòt”. A Lod gh’era’l’ingürièra de Pulìn, en bas, ‘arenta l’uspedàl, e quèla de Batista a san Bernàrd, l’ünica’n volt. Bèla ‘me’n albergu, cun dü gabinèti e dù camiunade de ingürie la stemana, crumpàde a Mantua. “Ingürie, melòn, süche e scarafagio suta banch.” El ricòrd püsè bèl de Batista? Quan i èru’ndài via tüti, rimirà’l casét pien de danè. Ma gh’èra’l sò perché: quel che’ndèa ben per vün el ‘ndèa no ben per l’olter: sarà entro la mešanot o tirà la fin sensa fiadà per rispèt d’la quiete püblica? L’ingüria l’èr buna e’l presi un po’ menu. “I vurèvu forsi mangià l’ingüria a ufa!?” El scarafagio suta banch el diventèva semper püsè grév . Tra’n nigul e’n rag de sul, tüti’mumenti gh’era da discüt, fin che’n bel dì tra i dü litiganti riva quèi de l’Üšelanda cun tant de pruclama, sichè, a turno, i èru l’argument che’ndèa per la magiùr. Se’ndèa’l’ingürièra anca per rid un po’; tra’na truàda e l’altra, un’invensiòn fresca de möla, da’ndà ciapà d’i rat cun vèrt l’umbrèla, Batista l’è diventàd un persunàg che tüti amu amò’nca dés.
Un bel dì i fiöi i èn andài via, Batista là’nperlü gh’la fèva pü e l’ingürièra in tri dì l’è ‘ndài cul cül en sü. Al sò post gh’è restàd ‘na bèla cimentàda che, s’la pudarés parlà, chisà s’na cüntarés de vacàde ‘nucente ‘me la feta d’l’ingüria che la purtèa ristòr al corp e, mangiàda’n cumpagnia, alegria al cör.
Ciau fiöi, se vedum. Dés vò’ spià Batista denàns del sò casét’cüntà i danè.